Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού
Οι αντιλήψεις των μαθητών του σχολείου μας
Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια ως Πανελλήνια Ημέρα κατά τις Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού. Για τον λόγο αυτό, όλα τα σχολεία της χώρας αφιερώνουν ολόκληρη την εβδομάδα στην ευαισθητοποίηση όλων των μελών της σχολικής κοινότητας, για το φαινόμενο αυτό. Έτσι και στο Γυμνάσιο Τραγανού, διοργανώθηκαν από τους εκπαιδευτικούς σε συνεργασία με την ψυχολόγο και την κοινωνική λειτουργό του σχολείου, ανάλογες δράσεις, όπως θα περιγραφούν παρακάτω.
Ας ρίξουμε όμως μια γρήγορη ματιά στο τι ακριβώς είναι η σχολική βία και ο εκφοβισμός.
Γράφει η ψυχολόγος Βλάχου Βαρβάρα
Η σχολική βία και ο εκφοβισμός είναι φαινόμενα που απασχολούν όλο και περισσότερο την παγκόσμια κοινότητα, καθώς τείνουν να λαμβάνουν συνεχώς μεγαλύτερες διαστάσεις και χώρο μέσα στις σχολικές μονάδες. Πρόκειται για όλα εκείνα τα περιστατικά βίας (λεκτικής, σωματικής, διαδικτυακής, κ.α.) μεταξύ μαθητών, που συχνά επιφέρουν καταστροφικές για αυτούς συνέπειες, τόσο σε ψυχοσυναισθηματικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο και συχνά έχουν γίνει και απειλητικά ακόμα και για την σωματική ακεραιότητα των παιδιών.
Οι εκφοβιστικές συμπεριφορές αποτελούν ακριβώς, μια από τις πολλές μορφές της βίας αυτής. Στα περιστατικά αυτά εμπλέκονται οι «θύτες», οι οποίοι είναι τα παιδιά που εκφοβίζουν, τα «θύματα», που είναι οι αποδέκτες αυτών των συμπεριφορών και οι «παρατηρητές», που αποτελούνται από όλους όσους δεν συμμετέχουν άμεσα, αλλά γίνονται μάρτυρες αυτών των περιστατικών. Τις περισσότερες λοιπόν, φορές ο «θύτης» θέλοντας είτε να διεκδικήσει την αποδοχή των συνομηλίκων του, είτε προσπαθώντας να διατηρήσει την «εξουσία» και «υπεροχή» του στο χώρο του σχολείου, προβαίνει σε τέτοιες συμπεριφορές απέναντι σε μαθητές-στόχους. Αυτοί συνήθως αξιολογούνται ως πιο αδύναμοι ή διαφορετικοί με κάποιον τρόπο και έτσι γίνονται «θύματα». Αξίζει εδώ να σημειωθεί ο ρόλος των «παρατηρητών». Αυτοί οι μαθητές μπορεί να μην συμμετέχουν άμεσα, όπως είπαμε, στα περιστατικά αυτά. Ωστόσο, ανάλογα με τη στάση τους μπορούν να τα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό. Αν λοιπόν, τα παιδιά-παρατηρητές κατά τη διάρκεια αυτών των περιστατικών είτε μένουν απαθή, είτε γελούν και επιδοκιμάζουν έμμεσα τον θύτη, λειτουργούν ως ενισχυτικοί παράγοντες.
Τα συναισθήματα που βιώνουν τα παιδιά που εμπλέκονται σε εκφοβιστικές συμπεριφορές είναι αρνητικά και μπορούν να οδηγήσουν τους μαθητές στο να βιώσουν κατάθλιψη, άγχος, ανασφάλεια, να εκδηλώσουν σχολική άρνηση, αυτοκαταστροφικότητα, φοβίες και ακόμα και να παλινδρομήσουν σε συμπεριφορές προηγούμενων αναπτυξιακών σταδίων (π.χ. νυχτερινή ενούρηση).
Για όλους τους παραπάνω λόγους το σχολείο οφείλει να εμφανίζει άμεσα γρήγορα αντανακλαστικά αλλά και ευαισθησία απέναντι σε τέτοια περιστατικά και συμπεριφορές. Για αυτό και έχουν σχεδιαστεί και εφαρμοστεί διάφορα προγράμματα πρόληψης για τον μαθητικό πληθυσμό.
Στο σχολείο μας, καθώς θεωρούμε ότι η πληροφόρηση παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό το κομμάτι, σχεδιάσαμε παρεμβάσεις εντός των τμημάτων. Η ψυχολόγος και η κοινωνική λειτουργός, συζήτησαν και ενημέρωσαν τους μαθητές για τα παραπάνω θέματα. Ακόμα, άκουσαν τις δικές τους εμπειρίες και μίλησαν για τους τρόπους προστασίας και αντιμετώπισης. Και επειδή η οποιαδήποτε μορφή μάθησης πρέπει να είναι και βιωματική, οι δράσεις αυτές εμπλουτίστηκαν με ανάλογες κοινωνικές ιστορίες. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά κλήθηκαν να μπουν στη θέση τόσο των θυμάτων, όσο και των θυτών και των παρατηρητών, να μιλήσουν για τα συναισθήματα και τις σκέψεις που τους γεννούνται, αλλά και να σκεφτούν τρόπους διαχείρισης. Καλλιεργώντας τους την ενσυναίσθηση, θελήσαμε να τα κάνουμε περισσότερο ευαίσθητα και συνειδητοποιημένα, πάνω στα θέματα αυτά.
Τέλος, καθώς έρευνες έχουν δείξει πώς ένα 15-20% των μαθητών έχουν βιώσει τέτοιες συμπεριφορές στο σχολείο (Smith et al., 1987,1995), προχωρήσαμε σε μια μικρή, άτυπη έρευνα ανάμεσα στους μαθητές μας, σχετικά με το κατά πόσον οι ίδιοι έχουν βιώσει τέτοιες συμπεριφορές.
Γράφει η κοινωνική λειτουργός Αλεξοπούλου Ευφροσύνη
Οι μαθητές λοιπόν κλήθηκαν να απαντήσουν σε ένα σύντομο ανώνυμο ερωτηματολόγιο. Το ερωτηματολόγιο αποτελούνταν από 13 ερωτήσεις κλειστού τύπου όπου οι μαθητές έπρεπε να δηλώσουν με ΝΑΙ ή ΟΧΙ αν έχουν δεχθεί το τελευταίο διάστημα κάποια από τις ακόλουθες συμπεριφορές.
Για παράδειγμα «σε έχουν κτυπήσει;», «σε έχουν βρίσει;», «σε έχουν απειλήσει;», «σε έχουν κοροϊδέψει;». Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με την χρήση του στατιστικού λογισμικού SPSS (Statistical Package for Social Sciences).
Όπως φαίνεται και από τον πίνακα 1 στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά 62 μαθητές του Ημερήσιου Γυμνασίου Τραγανού. Από αυτούς οι 22 είναι μαθητές της Α τάξης με ποσοστό 35,5%, οι 19 είναι μαθητές της Β τάξης με ποσοστό 30,6% και οι 21 είναι μαθητές της Γ τάξης με ποσοστό 33,9%.
Στον πίνακα 2 παρουσιάζεται η κατανομή του δείγματος ως προς το φύλο με το 56,5% (Ν=35) να αντιστοιχεί στα κορίτσια και το 43,5% (Ν=27) να αντιστοιχεί στα αγόρια.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα, βλέπουμε πως το 82,3% των μαθητών απάντησε πως δεν έχει δεχθεί κάποιο κτύπημα, ενώ το 17,7% δήλωσε πως έχει δεχθεί κάποιου είδους χτύπημα.
Στον πίνακα 4 όπως φαίνεται το 62,9% των μαθητών δήλωσε πως δεν έχει δεχθεί κάποια κοροϊδευτικά σχόλια, ενώ το 37,1% δήλωσε πως έχει δεχθεί τέτοιου είδους σχόλια.
Όπως παρουσιάζεται στον πίνακα 5 το 48,4% των μαθητών δήλωσε πως έχει δεχθεί υβριστικά σχόλια, ενώ το 51,6% δήλωσε πως δεν έχει δεχθεί υβριστικά σχόλια.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα, βλέπουμε πως το 83,9% των μαθητών απάντησε πως δεν έχει δεχθεί κάποια απειλή, ενώ το 16,1% δήλωσε πως έχει δεχθεί κάποιου είδους απειλή.
Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζονται συγκεντρωτικά οι μέσοι όροι των ερωτήσεων που σχετίζονται με τη λεκτική βία σε σχέση με το φύλο των μαθητών. Αυτό που παρατηρείται λοιπόν, είναι πως τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια έχουν δεχθεί κάποιου τέτοιου είδους βία, με μεγαλύτερα νούμερα να λαμβάνουν και στα δύο φύλα, τα απειλητικά σχόλια.
Συμπερασματικά στη σχολική μας μονάδα, φαίνεται πως τα επίπεδα τέτοιων συμπεριφορών κινούνται σε χαμηλά επίπεδα. Τα παιδιά φάνηκαν να είναι ενημερωμένα και εξέφρασαν αρκετούς προβληματισμούς σχετικά με το φαινόμενο αυτό. Ωστόσο δεν μπορεί να μην ληφθεί υπόψη το ποσοστό των μαθητών που έχει δεχθεί κάποια μορφή βίας. Αυτό καταδεικνύει ακριβώς το γεγονός πως η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των μαθητών πρέπει να είναι συνεχής.
Το σχολείο οφείλει να είναι ένας ασφαλής χώρος, στον οποίο όλα τα παιδιά θα νιώθουν προστατευμένα και ελεύθερα να αναπτύξουν το καθένα την δική του μοναδική προσωπικότητα.
Θέλουμε ένα σχολείο που να χωρά και να αγκαλιάζει όλους τους μαθητές του.
Θέλουμε μαθητές που να γνωρίζουν και να αγωνίζονται για τα δικαιώματα τους και τα δικαιώματα των άλλων.
